Kripto paralar hakkında tanım, yatırım potansiyeli, riskler, maliyetler ve regülasyon gibi önemli başlıkları keşfedin.Yatırım dünyasında hisse senetleri ve kripto paralar, büyüleyici özellikleri ve sundukları fırsatlarla dikkat çekiyor. Ancak, bu iki varlık sınıfı arasında önemli farklar bulunmaktadır. Hisse senetleri, şirket sahipliğini simgelerken, kripto paralar dijital ve merkeziyetsiz bir para birimi olarak öne çıkıyor. Bu blog yazısında, hisse senetleri ve kripto paralar arasındaki tanım ve özelliklerden başlayarak, yatırım potansiyeleri, regülasyon durumu, volatilite ve risk gibi birçok açıdan detaylı bir karşılaştırma yapacağız. Ayrıca, geçmiş performansları, yatırım maliyetleri ve teknolojik altyapı gereksinimleri gibi kritik unsurları da ele alarak, okuyuculara bilinçli yatırım kararları almalarında yardımcı olmayı hedefliyoruz.
Tanım ve Özellikleri
Hisse senetleri ve kripto paralar, yatırım dünyasında iki önemli araç olarak karşımıza çıkmaktadır ve bu iki yatırım türü arasında bazı önemli farklar bulunmaktadır. Öncelikle, hisse senetleri, bir şirketin sahiplik hisselerini temsil ederken, kripto paralar genellikle dijital bir varlık olarak, merkezi olmayan bir yapıda işlem görmektedir. Bu farklılık, yatırımcıların bu araçlara yaklaşım biçimlerini ve stratejilerini önemli ölçüde etkilemektedir.
Bir diğer önemli nokta, hisse senetlerinin genellikle daha düzenli bir piyasa yapısına sahip olmasıdır; çünkü hisse senetleri, Borsa ve benzeri finansal kuruluşlar tarafından denetlenmektedir. Aksine, kripto para piyasası çoğu zaman daha az düzenlemeye tabi olup, bu durum bazı yatırımcılar için cazip olduğu kadar tehlikeli de olabilir.
Öte yandan, hisse senetleri alışveriş işlemleri genellikle bir borsa aracılığıyla gerçekleşirken, kripto paralar, blok zinciri teknolojisi kullanılarak doğrudan kullanıcılar arasında transfer edilebilmektedir. Bu da, kripto paraların daha anlık işlem yapılmasına olanak tanırken, hisse senetlerinde işlem süreleri ve likidite durumları yatırımcıların ihtiyaçlarına göre değişkenlik göstermektedir.
Sonuç olarak, hem hisse senetleri hem de kripto paralar, yatırım potansiyeli ve risk yönetimi açısından farklı özellikler sunmaktadır. Bu nedenle, bu araçlar arasındaki seçim yaparken, yatırımcıların kendi risk toleranslarını, finansal hedeflerini ve piyasa koşullarını dikkatlice değerlendirmeleri önemlidir.
Özellikle, kripto paraların volatil olması ve ani fiyat dalgalanmaları yaşaması, yatırımcıların dikkatli olmasını gerektirmektedir; ancak, bu durum bazen yüksek getiri fırsatlarını da beraberinde getirebilir. Yatırımcılar ayrıca, her iki araçla ilgili olarak korunma ve sigorta imkanlarını göz önünde bulundurmalı ve bu süreçte profesyonel destek almalıdırlar.
Yatırım Potansiyeli
Hisse senetleri ile kripto paralar arasındaki yatırım potansiyelini anlamak, yatırımcıların başarılı kararlar alabilmeleri açısından son derece önemlidir. Hisse senetleri, geleneksel yatırım araçları arasında yer alırken, kripto paralar dijital dünyanın sunduğu yenilikçi bir finansman biçimidir. Her iki yatırım aracının da kendine özgü avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır; bu nedenle, yatırımcıların hangi alana yönelmesi gerektiğine karar verirken, potansiyel getiri ve risk dengesini dikkatlice değerlendirmeleri gerekmektedir.
Hisse senetleri genellikle uzun vadeli yatırım amaçları ile değerlendirilmektedir. Şirketlerin finansal durumu, sektördeki rekabet ve piyasa trendleri gibi faktörler, hisse senetlerinin değerini etkileyen unsurlar arasında yer alırken, tarihsel performansı sayesinde belirli öngörülerde bulunmak mümkündür. Bu alanda yatırım yapmak, özellikle sürdürülebilir ve güçlü bir ekonomik büyüme varsa büyük kazançlar elde etme imkânı sunabilir.
Bununla birlikte, kripto paralar oldukça yüksek volatiliteye sahip olmalarıyla dikkat çekmektedir. Yatırımcılar, kripto paraların fiyatlarındaki dalgalanmaların artmasıyla, kısa süreli alım satım işlemlerinden yararlanarak önemli kazançlar elde edebilirler. Ancak, bu durum aynı zamanda yüksek risk anlamına gelmekte ve kayıpların da büyük olabileceği unutulmamalıdır.
Özellikle yeni bir yatırımcı iseniz, her iki alandaki yatırım potansiyelini anlamadan karar vermek yerine, öncelikle şu noktaları göz önünde bulundurmalısınız:
- Piyasa araştırması: Hangi alanda yatırım yapacağınıza karar verirken detaylı piyasa araştırması yapmalısınız.
- Uzun vadeli hedefler: Yatırım yaparken amacınızın ne olduğunu belirlemelisiniz.
- Risk toleransı: Kendi risk toleransınızı değerlendirerek hangi alanda daha rahat hissettiğinizi anlamalısınız.
Sonuç olarak, hisse senetleri ve kripto paralar arasındaki yatırım potansiyeli, her bir yatırımcının hedefleri, risk toleransı ve bilgi düzeyine bağlı olarak değişmektedir. Dolayısıyla, bu iki alanın avantajlarını ve dezavantajlarını göz önünde bulundurarak bilinçli kararlar almak, uzun vadede daha sürdürülebilir bir yatırım stratejisi geliştirmek açısı
Regülasyon Durumu
Regülasyon durumu, hem hisse senetleri hem de kripto paralar için oldukça önemli bir konudur; çünkü bu regülasyonlar, yatırımcıların güvenliğini sağlamak ve piyasanın istikrarını korumak açısından kilit rol oynamaktadır.
Geleneksel finans piyasalarında, hisse senetleri genellikle sıkı bir regülasyon altında faaliyet gösterirken, kripto para piyasaları daha serbest bir yapıya sahiptir. Hisse senetleri, bkz. Sermaye Piyasası Kurulu gibi kurumlar tarafından denetlenir ve bu durum yatırımcılar için daha fazla güven sağlamaktadır.
Kripto paralar ise na kadar yenilikçi bir teknoloji sunsalar da, birçok ülke henüz yeterli bir regülasyon çerçevesi oluşturmuş değildir ki bu durum, yatırımcılar için bir belirsizlik kaynağı niteliği taşımaktadır. Örneğin, bazı ülkeler kripto paraları yasaklarken, bazıları ise belirli şartlar altında kabul etmektedir.
Yasal boşluklardan yararlanan dolandırıcılıklar, yine kripto para piyasalarında sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bu noktada Yasa Dışı Faaliyetlerin Önlenmesi için çeşitli regülasyonlar geliştirmek, daha güvenli bir yatırım ortamı yaratmak adına kritik öneme sahiptir.
Sonuç olarak, hem hisse senetleri hem de kripto paralar için uygun regülasyonların oluşturulması, yatırımcıların güvenliğini arttırmak ve piyasalardaki istikrarı sağlamak açısından son derece önemlidir. Gelecekte bu regülasyonların nasıl şekilleneceği ise dikkatle izlenmesi gereken bir konudur.
Volatilite ve Risk
Yatırım dünyasında, volatilite ve risk, hisse senedi ve kripto para arasındaki temel farkların başında gelir. Öncelikle, volatilite, bir varlığın fiyatının zaman içindeki dalgalanma oranını ifade eder ve bu dalgalanmaların sıklığı, büyüklüğü ve yönü, yatırımcının hisse senedi veya kripto para ile olan deneyimini büyük ölçüde etkiler.
Özellikle kripto para piyasası, geleneksel hisse senedi piyasalarına kıyasla daha yüksek bir volatiliteye sahiptir. Örneğin, Bitcoin gibi popüler kripto paraların fiyatları, bir günde %20’ye kadar düşebilir veya yükselebilirken, büyük şirketlerin hisseleri genellikle daha stabil hareket eder ve bu tür sert dalgalanmalar yaşamazlar.
Bu yüksek volatilite, yatırımcılar açısından hem fırsatlar hem de tehditler doğurur; riskli yatırımların cazibesinin yanı sıra, piyasa duyguları, haber akışları ve düzenlemeler gibi dış faktörlerin de bu dalgalanmalar üzerinde büyük etkisi vardır. Hisse senedi yatırımcıları genellikle daha öngörülebilir bir çevrede, şirket raporları ve piyasa analizleri ile daha güvenli bir şekilde yatırım yapma şansı bulurken, kripto para yatırımcıları bu tür analizlerin sınırlı olduğu bir ortamda karar vermek zorunda kalabilirler.
Özetle, volatilite ve risk arasındaki ilişki, hem bireysel yatırımcıların hem de kurumsal yatırımcıların karar alma süreçlerini büyük ölçüde etkiler. Aşağıda, hisse senedi ve kripto para arasındaki volatilite ve risk ile ilgili bazı temel noktaları özetleyen bir tablo yer almaktadır:
Özellik | Hisse Senedi | Kripto Para |
---|---|---|
Volatilite Düzeyi | Düşük | Yüksek |
Risk Yönetimi | Daha Kolay | Daha Zor |
Harekete Geçiren Faktörler | Şirket Performansı | Piyasa Duyguları ve Haberler |
Sonuç olarak, hem hisse senedi hem de kripto para yatırımlarının volatilite düzeyleri ve risk yapıları, yatırımcıların stratejilerini ve beklentilerini şekillendiren önemli unsurlardır, bu nedenle her yatırımcı kendi risk toleransını göz önünde bulundurarak dikkatli bir değerlendirme yapmalıdır.
Geçmiş Performansları
Hisse senetleri ve kripto paralar arasındaki geçmiş performansları incelerken, her iki varlık sınıfının da kendine özgü dinamikleri ve gelişim süreçleri olduğunu görmek önemlidir. Örneğin, hisse senetleri, genellikle uzun vadeli bir yatırım aracı olarak değerlendirilirken, kripto paralar daha kısa vadeli ve daha yüksek volatilite ile karakterize edilmektedir. Bu yüzden, yatırımcılar, her iki varlığın geçmiş performanslarını analiz ederek, kişisel risk toleranslarına uygun yatırım stratejileri geliştirebilirler.
Son yıllarda, kripto paraların fiyatları piyasada büyük dalgalanmalara yol açarken, hisse senetlerinin performansı genellikle daha stabil seyretmektedir. Örneğin, 2020 yılında birçok kripto para önemli ölçüde yükselmiş, ancak aynı zamanda büyük düşüşler de yaşamıştır. Bu durum, yatırımcıların kripto paralara yönelik yaklaşımını etkilemiş ve onları daha temkinli olmaya yönlendirmiştir.
Bunun yanı sıra, tarihsel verilere baktığımızda, hisse senetleri uzun vadede önemli bir getiri sağlamış, ancak volatilitesi düşük ve daha az risk barındıran bir yatırım aracı olmuştur. Kripto paralar ise kısa vadede büyük kazançlar sunma potansiyeline sahip olmakla birlikte, belirsizlik ve risk faktörleri ile dolu bir ortamda işlem görmektedir.
“Geçmiş performanslar, gelecekteki başarıların garantisi değildir.”
Sonuç olarak, yatırımcıların hisse senetleri ve kripto paralar arasında seçim yaparken geçmiş performansları dikkatlice değerlendirmeleri ve bu performansların arkasındaki nedenleri anlamaları büyük önem taşımaktadır. Her iki yatırım aracının da avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır ve bu durum, investorların karar
Korunma ve Sigorta İmkanları
Korunma ve sigorta imkanları, yatırımcıların finansal varlıkları üzerinde meydana gelebilecek çeşitli risklerden korunmalarını sağlamak amacıyla sunduğu alternatif çözümler arasında önemli bir yer tutar. Özellikle, hisse senetleri ile kripto paralar arasındaki farklar incelendiğinde, bu iki varlık grubunun risk yönetimi açısından farklı yollar ve yöntemler geliştirdiği görülmektedir.
Hisse senetleri genellikle, şirketlerin finansal sağlığına ve piyasa koşullarına bağlı olarak sigorta ve korunma mekanizmalarının daha iyi işlediği bir ortam sağlamaktadır. Bununla birlikte, kripto paraların volatilitesi ve belirsizliği, yatırımcıların bu alanda daha farklı korunma stratejileri geliştirmesine neden olmaktadır. Örneğin, kripto paralar için kullanılan hedging yöntemleri ve çeşitli sigorta türleri, yatırımcıların büyük kayıplar yaşamalarının önüne geçebilmeyi amaçlamaktadır.
Kripto para piyasasında, bazı borsa ve platformlar, kullanıcıların varlıklarını sigortalama imkanı sunarak, olası hırsızlık veya hack olaylarına karşı bir tür korunma sağlamaktadır. Ayrıca, bu alanla ilgili olarak yapılan gelişmeler, yatırımcılar için yeni sigorta seçenekleri oluşturmaktadır. Örneğin, merkeziyetsiz sigorta protokolleri, yatırımcıların varlıklarını daha güvenli bir şekilde koruyabilmelerine yardımcı olmaktadır.
Tabloda, hisse senetleri ile kripto paralar arasındaki koruma ve sigorta imkanlarını özetleyebiliriz:
Varlık Türü | Korunma İmkanları | Sigorta Seçenekleri |
---|---|---|
Hisse Senetleri | Portföy çeşitlendirmesi | Şirket teminatlı ürünler |
Kripto Paralar | Hedging (türev ürünler) | Merkeziyetsiz sigorta protokolleri |
Yatırımcılar, hangi varlık grubuyla ilgilenirse ilgilensinler, her zaman en uygun korunma ve sigorta imkanlarını araştırmalı ve bu seçenekleri değerlendirerek, potansiyel riskleri minimize etmelidirler. Sonuç olarak, finansal varlıkların korunması, yatırımcıların risk yönetiminde atması gereken önemli adımlardan biridir ve bu bağlamda de
Yatırım Maliyetleri
Yatırım yaparken dikkate alınması gereken en önemli unsurlardan biri, yatırım maliyetleridir; bu maliyetler, yatırımların getirisini doğrudan etkileyen önemli faktörlerdir ve yatırımcıların bu maliyetleri doğru bir şekilde anlaması, finansal hedeflerine ulaşmalarında kritik bir rol oynamaktadır.
İlk olarak, bir yatırımcı hisse senedi alırken meydana gelebilecek çeşitli maliyetleri göz önünde bulundurmalıdır; bu maliyetler arasında aracı kurum komisyonları, işlem ücretleri ve potansiyel vergilendirme gibi unsurlar bulunmaktadır. Örneğin, işlem ücretlerinin her alım-satımda değişiklik gösterebileceği ve yüksek işlem hacmi olan yatırımcılar için önemli toplam maliyetler yaratabileceği unutulmamalıdır.
Öte yandan, kripto para yatırımları da farklı maliyetlerle karşılaşmaktadır; burada dikkat edilmesi gereken en önemli maliyetlerden biri, cüzdan güvenliği ve saklama ücretleridir. Kripto paraların saklanması ve korunması için gerekli olan soğuk veya sıcak cüzdanların maliyetleri, yatırımcıların yapacağı harcamaların bir parçası olabilmektedir.
Yatırımcıların ayrıca her iki yatırım türünde de vergilendirme ile ilgili yükümlülükleri dikkate alması gerekmektedir; özellikle kripto paralar üzerindeki vergi uygulamaları ülkeden ülkeye değişiklik gösterirken, hisse senetleri üzerinde mevcut olan vergi düzenlemeleri daha çok bilinen ve öngörülebilir bir yapı sergilemektedir.
Söz konusu tüm bu maliyet unsurları, yatırımcıların karar alma süreçlerini etkilemekte olup, bu nedenle finansal planlamanın detaylı bir şekilde yapılması ve olası risklerin minimize edilmesi için iyi bir analiz sürecinin ge
Teknolojik Altyapı gereksinimleri
Günümüzün hızlı değişen finansal dünyasında, hisse senedi yatırımları ile kripto para yatırımları arasında önemli farklar bulunmaktadır ve bu farklardan biri de temel olarak her iki yatırım türünün ihtiyaç duyduğu teknolojik altyapıdır. Hisse senetleri genellikle düzenli ve kurumsal borsa platformları üzerinden işlem görürken, kripto paralar ise merkeziyetsiz yapıları ile dikkat çekmekte ve özel dijital cüzdanlar aracılığıyla alınıp satılmaktadır.
Hisse senedi işlemleri için yatırımcıların genellikle güçlü ve stabil bir internet bağlantısına ihtiyaçları vardır, ancak kripto para işlemleri için yatırımcıların ayrıca, blockchain teknolojisine ve akıllı sözleşmelere aşina olmaları gerekebilir, çünkü bu teknolojiler, kripto para ekosisteminin temel taşlarını oluşturur.
Bir diğer önemli nokta ise güvenliktir; hisse senedi işlemleri, genellikle finansal kurumlar tarafından sağlanan güvenlik duvarları ve veri şifrelemesi ile korunurken, kripto paralar için kullanılan cüzdanların güvenliği tamamen kullanıcıların dikkatine bağlıdır. Kullanıcıların, kripto para cüzdanlarını güvenli bir şekilde korumaları, daha fazla volatiliteye ve potansiyel kayıplara yol açmamak adına son derece önemlidir.
Bu bağlamda, her iki yatırım şekli için mobil uygulamalar ve yazılımlar aracılığıyla erişim sağlanabilmesi, yatırımcıların etkin bir şekilde piyasalara müdahil olabilmesi için büyük önem taşımakta ve bu durum, kullanılacak teknolojik altyapının kalitesine doğrudan bağlıdır.
Ayrıca, bu teknolojik altyapının gelişimi, yatırımcıların işlemlerini daha hızlı gerçekleştirmelerine olanak tanırken, hisse senedi ve kripto para yatırımcıları için analiz ve raporlama süreçlerinin kolaylaşmasını da sağlamaktadır. Bu açıdan, her iki yatırım türünün de gelecekte daha da gelişmiş teknolojilere ihtiyaç duyacağı kesindir.
Likitlik ve Anlık İşlem İmkanı
Likitlik, finansal piyasalarda bir varlığın ne kadar hızlı ve kolay bir şekilde nakde çevrilebileceğini ifade etmektedir ve bu durum, yatırımcıların kararlarını doğrudan etkileyen önemli bir faktördür; bu nedenle, hisse senetleri ve kripto paralar arasındaki likitlik farklılıkları, yatırım stratejileri üzerinde belirleyici bir rol oynamaktadır.
Kripto paraların büyük bir avantajı, 7/24 işlem görme imkânının bulunmasıdır, bu da yatırımcıların anlık piyasa hareketlerine hızlı bir şekilde tepki vermesine olanak tanırken, hisse senetleri genellikle belirli saat dilimlerinde, borsa açıkken işlem görmektedir; bu durum özellikle volatil bir piyasa ortamında yatırımcılar için kritik bir fark yaratmaktadır.
Bunun yanında, likitlik açısından hisse senetleri genellikle daha yüksek bir güvenilirliğe sahip olup, piyasalardaki sürekli işlem olanaklarıyla birlikte daha fazla likit varlık sunarken, kripto para piyasalarında birçok altcoin’in sınırlı likiditeye sahip olması, anlık işlem yapmak isteyen yatırımcılar için potansiyel bir risk oluşturabilir.
Örneğin, likit bir hisse senedinin satışı esnasında, piyasanın derinliği ve likiditesi sayesinde yatırımcı, istediği fiyattan işlem yapabilme olanağına sahipken, düşük likiditeye sahip bir kripto varlıkta, istenen fiyatlama gerçekleşmeyebilir veya slippage (fiyat kayması) ile karşılaşma riski artabilir.
Sonuç olarak, yatırımcıların hem hisse senetleri hem de kripto paralar arasında seçim yaparken, bu varlıkların likidite durumunu ve anlık işlem imkânlarını dikkate alması, uzun vadeli stratejiler geliştirmeleri açısından oldukça faydalı olacaktır.
Vergilendirme ve Raporlama Yükümlülükleri
Vergilendirme ve raporlama yükümlülükleri, yatırımcıların hisse senedi ve kripto para piyasalarında karşılaştıkları en önemli konulardan biri olmuştur, çünkü her iki varlık sınıfı için farklı düzenlemeler ve vergi uygulamaları söz konusudur. Hisse senetleri genellikle daha köklü ve standartlaşmış bir vergilendirme sürecine tabi iken, kripto paralar ise hala gelişmekte olan bir alan olarak, birçok ülkede farklı düzenlemelerle karşılaşmaktadır.
Özellikle, kripto para yatırımcılarının, elde ettikleri kazançları beyan etmeleri ve mümkün olan en az vergi yükü ile çıkmaları için dikkatli bir raporlama süreci izlemeleri gerekmektedir. Bunun yanı sıra, birçok ülke kripto para işlemlerinin vergi mükellefiyeti olup olmadığını belirlemek için çeşitli kriterler geliştirmiştir ve bu durum, yatırımcıların hangi işlemlerinin vergilendirileceği konusunda belirsizlik yaşamasına yol açabilir.
Buna ek olarak, yatırımcıların her iki varlık sınıfı için de yıllık gelir beyannamesi vermeleri gerekmekte olup, bu süreçte doğru kayıt tutmak son derece önemlidir. Özellikle, kripto para işlemleri hızlı ve yüksek hacimli olabileceğinden, işlem detaylarının kaydedilmesi büyük bir öneme sahiptir. Yatırımcılar, gerektiğinde vergi otoritelerine karşı, işlemlerinin ve kazançlarının kaynaklarını doğrulamalarını kolaylaştıracak şekilde önceden hazırlanmalı ve dikkatli bir şekilde raporlama yapmalıdırlar.
Son olarak, yatırımcıların ve bireylerin, kripto para ve hisse senedi gibi varlıkların vergilendirme politikaları hakkında güncel bilgiler edinmeleri ve gerektiğinde profesyonel destek almaları önerilmektedir. Çünkü her ülkenin vergi mevzuatı farklı olup, değişkenlik gösterebilir, bu da yatırımcıların vergi yükümlülüklerini ve olası ceza durumlarını etkileyebilir. Olduğu gibi, sigorta ve korunma imkanları da her iki varlık sınıfında birbirinden farklılık gösterdiği için, yatırımcıların bu konuları da göz önünde bulundurarak stratejiler geliştirmeleri önem arz etmektedir.
Özetle, hem hisse senedi hem de kripto para yatırımı yaparken, vergi yükümlülükleri ve raporlama süreçlerini dikkate almak zorunludur ve bu süreçlerin iyi yönetilmesi, yatırımcıların potansiyel kazançlarını maksimize etmelerine yardımcı olabilir.
Sık Sorulan Sorular
Hisse senedi ile kripto para arasındaki temel farklar nelerdir?
Hisse senetleri şirketlere ortaklık sağlar, kripto paralar ise dijital varlıklar olarak bir değer taşıma işlevi görür.
Hisse senetlerinin yatırım riskleri nelerdir?
Hisse senetleri piyasa dalgalanmalarına ve şirket performansına bağlı olarak risk taşır. Kripto paralar ise daha yüksek volatilite ve belirsizlik içerir.
Kripto paraların avantajları nelerdir?
Kripto paralar merkeziyetsizdir, global anlamda kullanım imkanı sunar ve 24/7 işlem yapılmasına olanak tanır.
Hisse senedi ve kripto para yatırımında hangi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır?
Piyasa analizleri, şirket performansı, teknolojik gelişmeler ve regülasyonlar gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
Yatırımcılar hisse senedi ve kripto para arasında nasıl bir seçim yapmalıdır?
Yatırımcıların risk toleranslarına, yatırım hedeflerine ve piyasa bilgilerine göre karar vermeleri önerilir.
Hisse senedi ve kripto paraların likiditesi nasıldır?
Hisse senetleri genellikle borsa üzerinden alınıp satılabildiği için sıklıkla daha likittir, kripto paraların likiditesi ise piyasa durumuna bağlı olarak değişkendir.
Bu iki yatırım aracı için gelecekteki trendler nelerdir?
Hisse senetleri, ekonomik büyüme ve şirket kârları ile ilişkili olarak artış gösterebilirken, kripto paralar ise teknolojik gelişmeler ve regülasyonlar ile yönlenebilir.